โดย อ.วรชาติ มีชูบท

บทความปัจจุบัน | บทความย้อนหลัง : ตอนที่ ๑ - ๒๐ | ๒๑ - ๔๐ | ๔๑ - ๖๐ | ๖๑ - ๘๐ | ๘๑ - ๑๐๐ | ๑๐๑ - ๑๒๐ | ๑๒๑ - ๑๔๐ |

|  ก่อนหน้า  |  ๒๑  |  ๒๒  |  ๒๓  |  ๒๔  |  ๒๕  |  ๒๖  |  ๒๗  |  ๒๘  |  ๒๙  |  ๓๐  |  ถัดไป  |

๒๒. งานวชิราวุธานุสรณ์ (๑)

          งานประเพณีสำคัญอีกงานหนึ่งของวชิราวุธวิทยาลัยในความทรงจำของนักเรียนเก่ารุ่นอายุ ๕๐ ปีขึ้นไป เห็นจะได้แก่งาน
"วชิราวุธานุสรณ์" ที่จัดขึ้นที่พระราชอุทยานสราญรมย์ ตั้งแต่วันที่ ๒๕ พฤศจิกายน เรื่อยไปจนถึงวันที่ ๔ ธันวาคมของทุกปี

          งานวชิราวุธานุสรณ์นั้น ชื่อก็บอกอยู่แล้วว่า เป็นงานที่จัดขึ้นเพื่อรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยมีมูลเหตุสำคัญสืบเนื่องมาจากนักเรียนเก่ามหาดเล็กหลวงกลุ่มหนึ่งได้น้อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณในล้นเกล้าฯ พระผู้พระราชทานกำเนิดโรงเรียน จึงได้ร่วมกันดำริที่จะจัดสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวประดิษฐานไว้ที่เนินหอนาฬิกาในโรงเรียน ในทำนองเดียวกับที่พสกนิกรชาวไทยได้ร่วมกันจัดสร้างพระบรมรูปทรงม้าถวายเป็นพระบรมราชานุสรณ์แด่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่พระลานพระราชวังดุสิต เมื่อคราวงานพระราชพิธีรัชมังคลาภิเษก ๑๑ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๕๑ และเมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงเสด็จสวรรคตแล้ว พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวก็ได้โปรดเกล้าฯ ให้มีการถวายบังคมพระบรูปทรงม้าในวันที่ ๑๖ พฤศจิกายน อยู่ปีหนึ่งหรือสองปี แล้วจึงได้โปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนมาถวายถวายบังคมในวันคล้ายวันสวรรคต ๒๓ ตุลาคม ซึ่งนักเรียนมหาดเล็กหลวงก็ได้ไปร่วมถวายบังคมพระบรมราชานุสรีย์นั้นมาแต่เริ่มแรก และคงสืบทอดรักษาประเพณีนี้ไว้จนถึงปัจจุบัน

          เมื่อสภากรรมการจัดการวชิราวุธวิทยาลัยในสมัยที่ มหาอำมาตย์เอก เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี (สนั่น เทพหัสดิน ณ อยุธยา) เป็นสภานายกได้ทราบดำริของนักเรียนของนักเรียนเก่ามหาดเล็กหลวงนั้นแล้ว ก็ได้นำความกราบบังคมทูลพระกรุณาพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทราบฝ่าละอองธุลีพระบาท เพื่อขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตจัดสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์ต่อไป

          ครั้นความทราบฝ่าละอองธุลีพระบาทแล้ว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานเงินทุนประเดิมเป็นจำนวนเงิน ๑,๐๐๐ บาท และพระบรมวงศานุวงศ์ ข้าราชบริพาร นักเรียนเก่าโรงเรียนในพระบรมราชูปถัมภ์ ตลอดจนพสกนิกรชาวไทยจากทั่วประเทศได้ร่วมบริจาคสมทบอีกกว่าหมื่นบาท แต่แนวความคิดในการจัดสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์ประดิษฐานไว้ที่วชิราวุธวิทยาลัยนั้นก็เป็นต้องสะดุดหยุดลงเพราะเกิดเสียงเรียกร้องจากประชาชนทั่วไปว่า หากไปสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์ไว้ภายในโรงเรียนก็จะเป็นการกีดกันและปิดกั้นมิให้พสกนิกรผู้จงรักภักดีได้มีโอกาสเข้าไปกราบถวายบังคมได้โดยสะดวก

          ต่อมาคณะรัฐมนตรีในสมัยที่นายพลตรี หลวงพิบูลสงคราม (จอมพล ป. พิบูลสงคราม) เป็นนายกรัฐมนตรี ได้ขอรับโครงการจัดสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวไปดำเนินการ และได้มีมติให้ประดิษฐานพระบรมราชานุสาวรีย์นี้ไว้ ณ สวนลุมพินีตามคำแนะนำของ นักเรียนเก่ามหาดเล็กหลวง หลวงเมธีนฤปกร (สดวก บุนนาค) นายกสมาคมนักเรียนเก่าวชิราวุธวิทยาลัยในเวลานั้น

          เมื่อ ศาสตราจารย์ ศิลป์ พีระศรี ดำเนินการปั้นหล่อพระบรมรูปทรงเครื่องเต็มยศจอมพลทหารบก ทรงพระมาลาเฮลเม็ต (Helmet) ที่เรียกกันเป็นสามัญว่า "ทรงกะโล่" ประดับพู่ขนนก ฉลองพระองค์ทูนิค (Tunic) สีขาว มีปลอกพระศอและข้อพระกรพื้นดำปักดิ้นทอง พระสนับเพลาแบบขี่ม้าติดแถบสีบานเย็นขนาดใหญ่มีริ้วสีบานเย็นขนาดเล็กพาดกลาง ฉลองพระบาทหนังทรงสูง (Top Boot) พระหัตถ์ขวาทรงถือพระคทาจอมพล พระหัตถ์ซ้ายทรงกุมด้ามพระแสงกระบี่ ประทับยืนเต็มพระองค์แล้วเสร็จ เมื่อเชิญขึ้นประดิษฐานเหนือแท่นฐานที่ด้านหน้าสวนลุมพินี ก็ให้เกิดความรู้สึกกันว่า พระบรมรูปที่ประดิษฐานเหนือแท่นฐานที่จัดเตรียมไว้นั้นค่อนข้างต่ำ ทำให้พรบรมราชานุสาวรีย์นั้นขาดความวง่างามไปมาก จึงได้มีดำริให้จัดสร้างเสริมฐานพระบรมราชานุสาวรีย์ให้ได้สัดส่วนงดงามสมพระเกียรติยศ และในการปรับแต่งแท่นฐานพระบรมรูปนี้จำจะต้องจัดหาทุนดำเนินการเพิ่มเติมอีกจำนวนหนึ่ง คณะกรรมการสมาคมนักเรียนเก่าวชิราวุธวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ๖ คน ประกอบด้วย นักเรียนเก่ามหาดเล็กหลวง หลวงเมธีนฤปกร นายกสมาคมฯ นักเรียนเก่ามหาดเล็กหลวง พลตรี หม่อมทวีวงศ์ถวัลยศักดิ์ (หม่อมราชวงศ์เฉลิมลาภ ทวีวงศ์) อุปนายกฯ นักเรียนเกามหาดเล็กหลวง หลวงสรรสารกิจ (เคล้า คชนันทน์) เลขานุการฯ นักเรียนเก่ามหาดเล็กหลวง พันตรี วิลาศ โอสถานนท์ นักเรียนเก่ามหาดเล็กหลวง จมื่นมานิตย์นเรศ (เฉลิม เศวตนันทน์) กรรมการฯ และนักเรียนเก่าวชิราวุธวิทยาลัย ศาสตราจารย์คำนึง ชาญเลขา นายทะเบียนฯ ซึ่งได้มาพบกันในการบำเพ็ญกุศลอุทิศถวายพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ณ หอประชุมวชิราวุธวิทยาลัย เมื่อวันที่ ๒๕ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๘๒ จึงได้หารือกันถึงแนวทางการรณรงค์จัดหาเงินทุนสมทบการก่อสร้างแท่นฐานพระบรมราชานุสรณ์นั้น

          ในการหารือกันครั้งนั้นหลวงเมธีนฤปกร นายกสมาคมฯ ได้เสนอให้จัดงานออกร้านในทำนองเดียวกับ "งานวัดเบญจมบพิตร" ในรัชกาลที่ ๕ และ "งานฤดูหนาว" ในรัชกาลที่ ๖ ซึ่งคณะกรรมการสมาคมฯ ทั้ง ๖ คนต่างก็เห็นพ้องร่วมกัน ศาสตราจารย์คำนึง ชาญเลขา จึงได้เสนอให้ใช้ชื่องานนั้นว่า "งานวชิราวุธานุสรณ์"

          งานวัดเบญจบพิตรนั้นเป็นงานที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้จัดขึ้นเป็นประจำในช่วงฤดูหนาวของทุกปี เพื่อจัดหารายได้บำรุงวัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม พระอารามหลวงประจำพระราชวังดุสิต ซึ่งในเวลานั้นยังก่อสร้างไม่แล้วเสร็จสมบูรณ์

          หม่อมเจ้าหญิงพูนพิศมัย ดิศกุล ทรงเล่าถึงความสนุกในงานวัดเบญจบพิตร ไว้ในพระนิพนธ์เรื่อง "สารคดีที่น่ารู้" ว่า