"ทรงพระราชดำริว่าสมควรจะเปลี่ยนแปลงจัดระเบียบราชการกรมมหาดเล็กขึ้นใหม่ เพราะแต่เดิมมานั้นการปกครองกรมมหาดเล็กมีจางวาง ๒ และหัวหมื่น ๔ เป็นผู้ช่วย แบ่งมหาดเล็กออกเป็น ๔ เวร เรียกว่าเวรศักดิ์ เวรสิทธิ์ เวรฤทธิ์ และเวรเดช ส่วนข้างขึ้น ๒ เวรเป็นของเวรศักดิ์และเวรฤทธิ์ผลัดเปลี่ยนกัน ข้างแรม ๒ เวรเป็นของเวรสิทธิ์และเวรเดชผลัดเปลี่ยนกัน เวรข้างขึ้นมีผู้รับราชการ คือหลวงนาย ๒ คนจ่า ๒ คน มหาดเล็กหุ้มแพร ๑๐ คน และนายรองมีชื่ออย่างหุ้มแพรอีก ๑๐ คน มหาดเล็กวิเศษมหาดเล็กยามและสารวัตรตามสมควร ส่วนเวรข้างแรมนั้นมีผู้รับราชการเช่นเดียวกับเวรข้างขึ้น การที่มหาดเล็กมารับราชการตามเวรข้างขึ้นข้างแรมนี้ก็เป็นการผลัดเปลี่ยนหน้ากันมาปฏิบัติราชการ มิได้มีตำแหน่งหน้าที่ประจำตัว

          อนึ่งทรงพระราชดำริว่าควรจะแยกหน้าที่มหาดเล็ก เพื่อให้ปฏิบัติราชการรัดกุมขึ้น ให้มีผู้รับราชการเป็นส่วนๆ และรับผิดชอบไม่ปะปนกัน เป็นเหตุหนึ่ง และอีกประการหนึ่ง มีพระราชประสงค์ที่จะนำแบบอย่างขนบธรรมเนียมในราชสำนักแห่งประเทศต่างๆ มาใช้ โดยดัดแปลงให้เหมาะสมไม่ขัดต่อราชประเพณี เพื่อไว้รับรองเจ้านายต่างประเทศที่จะเสด็จเข้ามาเยี่ยมประเทศสยาม ส่วนราชประเพณีทางพระราชพิธีแต่เดิมเคยมีอยู่อย่างไร ก็ให้ดำรงไว้เพื่อรักษาระเบียบประเพณีของชาติ

          จึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าสมมติวงศ์วโรทัย กรมขุนศรีธรรมราชธำรงฤทธิ์ ทรงบัญชาการกรมมหาดเล็กทั่วไป มีตำแหน่งหัวหน้าบังคับการดังนี้

               เวรศักดิ์ คือ เจ้าหมื่นสรรเพธภักดี

               เวรสิทธิ์ คือ เจ้าหมื่นเสมอใจราช

               เวรฤทธิ์ คือ เจ้าหมื่นไวยวรนาถ

               เวรเดช คือ เจ้าหมื่นศรีสรรักษ์

พระยาบุรุษรัตนราชพัลลภ (นพ ไกรฤกษ์)

จางวางมหาดเล็กในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ผู้ซึ่งเคยดำรงตำแหน่ง นายจ่ายวด และได้คามเสด็จเมื่อคราวเสด็จประพาสยุโรป พ.ศ. ๒๔๔๐

          และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้นายจ่ายวดผู้ซึ่งได้ตามเสด็จประพาสยุโรปและได้รู้ได้เห็นระเบียบแบบแผนในราชสำนักต่างประเทศ ในยุโรปมาแล้วให้เป็นผู้บังคับการมหาดเล็กเวรศักดิ์ ยกบรรดา จ่า หุ้มแพร นายรอง มหาดเล็กวิเศษ และสารวัตรที่เคยแยกกันอยู่ใน ๔ เวร มารวมอยู่ในเวรศักดิ์เวรเดียว เป็นเวรประจำรับใช้เฉพาะในพระองค์ ให้ฝึกหัดกิริยามารยาทมหาดเล็กในเวลาตั้งเครื่องราชูปโภค และในเวลาตั้งเครื่องเสวยรับรองเจ้าต่างประเทศเป็นต้น ให้คล่องแคล่วแนบเนียน ไม่เก้อเขินสะทกสะท้าน และจัดสถานที่รับรองตามแบบอย่างในยุโรป ตลอดจนเป็นหน้าที่ดูแลรักษาคลังวรภาชน์ และครัวพระข้าวต้น

          ในการจัดเปลี่ยนแปลงวิธีปฏิบัติราชการของมหาดเล็กรับใช้ให้ทันสมัยขึ้นครั้งนั้น รู้สึกว่าเป็นการใหญ่ซุ่ซ่า มีท่านผู้ใหญ่ๆ สนใจคอยเพ่งดูกิจการที่ได้จัดขึ้นใหม่นั้นจะสำเร็จเป็นผลดีเพียงไรหรือไม่ แต่ทั้งนี้ด้วยเดชะพระบารมีปกเกล้าฯ การปกครองบังคับบัญชาและกิจการดำเนินไปเป็นที่เรียบร้อย สมพระราชประสงค์ทุกประการ ส่วนมหาดเล็กอีก ๓ เวร คือ เวรสิทธิ์ เวรฤทธิ์ และเวรเดชนั้น ก็ได้โปรดเกล้าฯให้จัดหน้าที่ใหม่เป็นส่วนๆ คือ เวรสิทธิ์รวมชั้นมหาดเล็กยาม เป็นเจ้าหน้าที่ดูแลรักษาพระที่นั่งและรับใช้การงานโยธา เวรฤทธิ์เป็นหน้าที่ราชพาหนะ คือรถม้า และการมมหรศพ เวรเดชเป็นหน้าที่ปลัดบัญชีและทะเบียน"  ^[๑]

          "(๑) จางวางมีหน้าที่อันจะเป็นผู้ชี้ขาดผิดและชอบในกรมมหาดเล็ก และเป็นผู้แนะนำขนบธรรมเนียมและตรวจตราจริตกิริยามหาดเล็ก อันจะเข้าสู่หน้าพระที่นั่ง ฯ ท้องพระโรงที่เสด็จออกก็ดี ที่ประพาสก็ดี และเป็นผู้รวบรวมบัญชีระเบียบยศ ระเบียบตำแหน่ง จำนวนคน และอายุพรรษกาลแห่งข้าราชการในกรมมหาดเล็ก ดังนี้ คือ

          (ก) อรรถคดีอันใดอันเกิดแต่หมู่มหาดเล็ก จะเป็นวิวาทโต้เถียงกันส่วนตนก็ดี เกี่ยงแย่งในหน้าที่ราชการก็ดี จางวางเป็นหน้าที่จะชี้แจงผิดและชอบโดยขนบธรรมเนียมแห่งราชการนั้น

          (ข) เป็นผู้ตรวจตราจริตกิริยามหาดเล็ก อันจะเข้าเฝ้าทูลละอองให้ประพฤติอาการคล่องแคล่ว มิให้ทำอาการเกะกะอันเป็นที่รำคาญพระเนตรด้วยความฟุ้งซ่านก็ดี ด้วยโฉดเขลาก็ดี หรือเซอะก็ดี เป็นหน้าที่จางวางจะแนะนำและสั่งสอนเฉพาะผู้นั้นอย่าให้กระทำการเช่นนั้นได้

          (ค) เป็นผู้รวบรวมบัญชีสำมะโนครัวคนที่มีสังกัดในกรมมหาดเล็กทั้งปวง ทั้ง ๔ เวร ให้รู้ระเบียบผู้ที่เข้าออกไปมาดังนี้ ๑. เวรนั้น ๒. ชื่อผู้นั้น ๓. บุตรผู้นั้น ๔. อายุเท่านั้น ๕. ถวายตัวหรือเข้ารับราชการในกรมมหาดเล็กแต่วันเดือนปีนั้น ๖. บ้านอยู่ตำบลนั้น ๗. ประกอบการเลี้ยงชีพอย่างนั้น ๘. ได้รับราชการสิ่งนั้นเมื่อนั้น ๙. ผลของราชการเป็นดังนั้น ๑๐. ออกไปเป็นตำแหน่งในกระทรวง หรือถึงแก่กรรม หรือทุพพลภาพที่จะลาออกจากตำแหน่งเป็นอันควรยกจากบัญชีแต่วันเดือนปีนั้น

          (ฆ) เป็นหน้าที่เอาใจใส่สืบสวนความประพฤติของมหาดเล็ก อันรับราชการในชั้นสูง ที่ประพฤติชั่วไม่สมควรแก่การที่จะทรงพระกรุณาชุบเลี้ยงให้มีตำแหน่งสูง คือ ๑. เป็นนักเลงสุราอันเสพมึนเมาเนืองนิตย์มิอาจจะละเว้นได้ ๒. เป็นนักเลงบ่อนเบี้ยที่ปรากฏว่าไปเล่นเนืองนิตย์ ๓. เป็นนักเลงติดยาฝิ่น ๔. เป็นโจรมือไว ๕. ทำชู้ด้วยด้วยภรรยาท่านที่ศาลพิพากษาให้แพ้คดี ๖. ต้องคดีถึงล้มละลายให้นำความกราบบังคมทูลพระกรุณาตามเหตุผลบรรดาที่ปรากฏจงทุกเรื่องทุกราย สุดแล้วแต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ

          (ง) เป็นหน้าที่จะตักเตือนและรับรายงานของมหาดเล็กที่ไปทำการต่างๆ นำกราบบังคมทูลพระกรุณาในโอกาสอันสมควร มีหุ้มแพรพิเศษช่วยราชการในหน้าที่นี้พอสมควร"  ^[๒]

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ

เสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ