"ตำนานบุหรี่ไทย

พิมพ์แจกในงานศพ

หลวงจำนงนิตยภัต (อึ๊ด อุคคานนท์) ฯ

------------------

คำนำ

          ท่านตุ่ย ภรรยาหลวงจำนงนิตยภัต มาแจ้งความต่อกรรมการหอพระตำหรับสำหรับพระบุรีว่า พร้อมใจกับรองอำมาตย์ตรี (อึ๊ม อุคคานนท์) ผู้บุตร์ จะทำการศพสนองคุณหลวงจำนงนิตยภัต (อึ๊ด อุคคานนท์) ผู้สามีและบิดา มีความศรัทธาจะรับพิมพ์หนังสือในหอพระตำหรับเป็นของแจกสักเรื่องหนึ่งขอให้กรรมการเลือกเรื่องหนังสือให้ อยากจะให้เป็นหนังสือซึ่งเนื่องด้วยเรื่องบุหรี่ เพราะหลวงจำนงนิตยภัตเป็นผู้ชอบสูบบุหรี่อย่างชำนิชำนาญจนมีชื่อเสียงในทางนั้น ข้าพเจ้าเห็นชอบอนุโมทนาด้วย ด้วยได้คุ้นเคยชอบพอมากับหลวงจำนงนิตยภัตตั้งแต่ข้าพเจ้ามีอายุได้ครึ่งเดือน ได้ทราบเรื่องประวัติของคุณหลวงจำนงนิตยภัตอยู่แก่ใจ มีเรื่องราวดังจะกล่าวต่อไปนี้พอเป็นสังเขป.

          หลวงจำนงนิตยภัต นามเดิมอึ๊ด นามสกุล อุคคานนท์ เกิดเมื่อปีจอ พ.ศ. ๒๓๘๑ ตระกูลคนดง, บิดาชื่อนายโอ๊ย มารดาชื่อก๊าว บ้านเดิมอยู่ที่ในดงพญาไฟ, เมื่ออายุได้ ๘ ปีได้ไปเรียนหนังสืออยู่ในสำนักพระอาจารย์อินวัดคอกหมู ตำบลสูงนอน แลเมื่ออายุ ๑๔ ปีได้บรรพชาเป็นสามเณรอยู่ในสำนักพระครูประทีปแก้วเตร็จฟ้า (โคม) วัดลิงกัด และได้ศึกษาพระธรรมวินัยอยู่ในสำนักนั้นจนอายุครบอุปสมบทก็ได้อุปสมบท พระครูประทีปแก้วเตร็จฟ้าเป็นอุปัชฌาย์ พระสมุห์เปิ่นเป็นกรรมวาจาจารย์ พระใบฎีกาเซี้ยวเป็นอนุสาวนาจารย์ ครั้นเมื่ออุปสมบทอยู่ได้ ๒๐ พรรษาแล้ว จึ่งลาสิกขาบท แล้วเข้ามาฝากตัวอยู่กับข้าพเจ้าที่บ้าน ข้าพเจ้าได้ใช้ให้กวาดชลาบ้านอยู่ประมาณ ๖ เดือน แล้วจึ่งได้จัดการให้เข้ารับราชการในกรมปาฐะกะถาธิการเมื่อครั้งข้าพเจ้ายังเป็นอธิบดีกรมนั้นอยู่ เพื่อข้าพเจ้าจะได้ไม่ต้องให้เงินเดือนเลี้ยงอีกต่อไป ครั้นรับราชการอยู่ได้ ๑๐ ปี นายอึ๊ดได้รับพระราชทานสัญญาบัติเป็นขุนจำนงนิตยภัต และต่อมาเมื่อข้าพเจ้าได้รับตำแหน่งเปนเสนาบดีกระทรวงมหาดทุย ขุนจำนงนิตยภัตก็ได้ย้ายตามข้าพเจ้าไปรับราชการในกระทรวงนั้น ในตำแหน่งเสมียนกวาดห้องเสนาบดี ได้ทำราชการในตำแหน่งนั้นได้ ๕ ปี แล้วได้รับพระราชทานสัญญาบัติเลื่อนขึ้นเป็นหลวงในนามเดิมและคงรับราชการในตำแหน่งนั้นต่อมาจนอายุครบ ๖๓ ปี มีความชราทุพพลภาพ จึ่งออกจากราชการ รับพระราชทานเบี้ยบำนาญสืบมาจนถึงแก่กรรม เมื่อวันที่ ๒๙ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๕๘ อายุได้ ๗๗ ปี

          ตลอดเวลาที่รับราชการอยู่กับข้าพเจ้า หลวงจำนงนิตยภัต ได้แสดงตนปรากฏว่า เป็นผู้มีความสามารถในทางสูบบุหรี่หาตัวจับได้ยาก แต่ใช่แต่จะได้สามารถในทางนี้ ต่อเมื่อเข้ามารับราชการอยู่กับข้าพเจ้าแล้วเท่านั้นก็หามิได้ ข้าพเจ้าได้เคยได้ยินผู้หลักผู้ใหญ่เล่ากันมาว่า หลวงจำนงนิตยภัต เปนผู้ที่ชอบสูบบุหรี่มากมาตั้งแต่ยังหนุ่ม จนได้มีชื่อเสียงเรียกกันมาแต่เมื่อยังอุปสมบทอยู่นั้นว่า คุณอึ๊ดปล่องไฟ การที่สูบบุหรี่จนมีชื่อเสียงเช่นนี้ที่จริงไม่ใช่เปนของใหม่ เพราะได้ปรากฏมาแล้วแต่โบราณว่านายโข่งมหาดเล็กในแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์ เปนผู้ที่สูบบุหรี่เก่งได้เคยสูบประชันกับทหารฝรั่งเศสในสมัยนั้น พวกฝรั่งเศสนอนกลิ้งกันเปนแถวไปจึ่งได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นออกขุนกำแหงบุหรี่ และราชทินนามนี้เองภายหลังเลื่อนมาเปนพระกำแพงบุรี ต่อลงมาในแผ่นดินสมเด็จพระเพทราชาออกขุนกำแหงบุหรี่ผู้เปนข้าหลวงเดิมได้เลื่อนเปนออกพระกำแหงบุหรี่ เจ้ากรมช้างต้น นามกำแหงบุหรี่หรือกำแพงบุรี จึ่งติดอยู่ในกรมช้างต้นสืบมา.

          (เรื่องออกพระกำแพงบุหรี่นี้เก็บมาแสดง เพื่อให้ท่านทั้งหลายเห็นว่า ข้าพเจ้าเชี่ยวชาญปานใดในทางพงศาวดาร)

          ส่วนบุหรี่จะได้เกิดมีขึ้นในกรุงสยามเมื่อใดนั้น ไม่ปรากฏชัด, ในหอพระตำหรับก็มีหนังสือเรื่องนี้อยู่ฉบับเดียวแต่ที่พิมพ์คราวนี้เท่านั้น และไม่ปรากฏว่าใครเปนผู้แต่ง แต่เทียบดูสำนวนโวหารกับหนังสืออื่นๆ ข้าพเจ้าสันนิษฐานว่า น่าจะได้แต่งขึ้นในแผ่นดินสมเด็จพระพันวรรษาซึ่งเรียกกันตามภาษาสามัญว่า พระเจ้าเหา หรือบางทีจะก่อนนั้นหรือภายหลังนั้นก็ได้ แต่ข้อนี้ข้าพเจ้าไม่ได้มีโอกาศปฤกษากับนาย ม.ส.ว. ยี่สุ่น จึงกล่าวแน่นอนไม่ได้

          อนึ่งข้าพเจ้าได้คิดไว้ว่าจะแต่งคำนำนี้ให้ยืดยาวยิ่งกว่านี้อีก แต่เสียใจที่ได้ทราบข่าวจากโรงพิมพ์ว่า กระดาษของเราเหลือน้อยเกรงจะพิมพ์ไม่พอ จึ่งจำต้องระงับไว้ที ๑ แต่คงจะหาโอกาศแต่งคำนำให้ยาวยิ่งกว่านี้จงได้ในหนังสือคราวหน้าที่จะมีใครมาขอพิมพ์ เพราะฉนั้นท่านผู้อ่านอย่าเสียใจเลย.

          ข้าพเจ้าขออนุโมทนากุศลบุญราศี ซึ่งท่านตุ่ย และรองอำมาตย์ตรีอึ๊ม อุคคานนท์ ทำการปลงศพสนองคุณหลวงจำนงนิตยภัต ผู้สามีและบิดา และให้โอกาศแก่ข้าพเจ้าแต่งคำนำนี้ และเชื่อว่าท่านทั้งหลายที่รับหนังสือนี้ไปอ่าน ก็คงจะอนุโมทนาอย่างเดียวกัน

          (ลายเซ็นแกะไม่ทัน)

ตำนานบุหรี่ไทย

          ๏ บุหรี่ไทยท่านใช้สำหรับสูบ สูดควันเข้าอมไว้ในปากแล้วพ่นออกมา ช้าบ้างเร็วบ้างตามวิสัยและอัธยาศัยของบุคคลผู้สูบ ส่วนยาที่ใช้นั้นคือยาเกาะกร่าง  ^[๑] หรือยาเพชรบูรณ์  ^[๒] มวนด้วยใบจากบ้าง, ใบตองอ่อนบ้าง, ใบตองแก่บ้าง, กลีบบัวแดงบ้าง, กลีบบัวขาวบ้าง.

          ๏ เมื่อจะสูบใช้จุดด้วยดุ้นแสมจากครัวไฟบ้าง ชุดบ้าง เหล็กไฟบ้าง ไม้ขีดไฟบ้าง เมื่อจุดแล้วจึ่งดูดสูดควันเข้าไปในปาก สตรีสูบบ้างก็มี แต่ทารกสูบมักวิงเวียนอาเจียนแม่นแล.ฯ

          ๏ จบตำนานบุหรี่ไทยตามฉบับเดิมเพียงเท่านี้ ฯ"  ^[๓]

**************

นาย ม.ส.ว. ยี่สุ่น หรือ นาย ก.ศ.ร. กุหลาบ